Skąd pochodzi oliwa z oliwek?
Początki oliwy z oliwek sięgają wybrzeży wschodniego Morza Śródziemnego, w tym Syrii, Libanu, Palestyny i Izraela. To właśnie w tych regionach zaczęto uzyskiwać olej z dziko rosnących oliwek (olejek z dzikich oliwek).
Oliwa z oliwek jest integralną częścią historii kultury śródziemnomorskiej, a także ewolucji rolnictwa w tym regionie. Idzie w parze z historią wina i chleba. Dziś oliwa z oliwek jest jednym z gwiazdorskich produktów kulinarnych.
Georges Duhame, francuski pisarz i poeta, powiedział kiedyś, że „Morze Śródziemne kończy się tam, gdzie przestają rosnąć drzewa oliwne”. Mimo to niewielu wie, kto wynalazł oliwę z oliwek lub jakie jest pochodzenie tego płynnego złota.
Drzewo oliwne było obecne przez całą historię ludzkości. Oliwa z oliwek była używana nie tylko w gastronomii, ale także w kosmetyce, jako paliwo oraz w rytuałach religijnych. Wydaje się nawet, że drzewo oliwne istniało na długo przed pojawieniem się człowieka na ziemi. Konkretne ślady datowane są na Miocen górny, czyli 20 milionów lat wstecz.
Kto wynalazł oliwę z oliwek?
Etymologia terminu „oliwa z oliwek” daje nam pojęcie o historii i pochodzeniu tego tłuszczu roślinnego. Choć w języku hiszpańskim „aceituna” i „oliva” są synonimami, ich pochodzenie jest różne.
Nasza „oliva” pochodzi z języka greckiego klasycznego i przeniknęła do łaciny jako „oleum”, w językach romańskich jako „oli”, w angielskim „oil” i niemieckim „öl”. Natomiast „aceite” ma swoje korzenie w hebrajskim słowie „zait”, które przeszło do arabskiego jako „zaitum”.
Tak więc pochodzenie słowa „oliva” jest związane z ludami zarówno północnego wybrzeża Morza Śródziemnego, jak i wschodnimi i południowymi obszarami śródziemnomorskimi. W ten sposób można go śledzić w regionach omywanych przez Morze Śródziemne.
W Starożytnym Egipcie
Egipcjanie przywiązywali wielką wagę do tego płynnego złota. To bogini Izyda miała nauczać ludzi uprawy drzew oliwnych. Drzewo oliwne było również przedstawiane w sarkofagach niektórych faraonów.
Ponieważ używana odmiana dawała niewielkie plony oleju, wykorzystywano ją głównie do produkcji farmaceutyków i kosmetyków. Z powodu niskiej produkcji Egipcjanie stali się pierwszymi, którzy importowali oliwę z innych regionów uprawnych, takich jak Grecja.
W Starożytnej Grecji
Starożytni Grecy również przywiązywali dużą wagę do produkcji oliwy z oliwek. Liczne ceramiki, klejnoty i przedmioty codziennego użytku odnosiły się do drzewa oliwnego i jego owoców.
Pojawienie się oliwy z oliwek w Starożytnej Grecji miało miejsce na wyspie Kreta. Stamtąd nawiązano szlaki handlowe z Egiptem i innymi ludami śródziemnomorskimi. Oliwa była również uważana za symbol różnicy między klasami społecznymi, a jedynie wyższe klasy spożywały oliwę z oliwek.
Podobnie jak w Starożytnym Egipcie, oliwę z oliwek używano jako lekarstwo, w kosmetyce czy jako paliwo. W grach olimpijskich zwycięzcy otrzymywali gałązkę oliwną jako wyróżnienie.
Mitologia Grecka
W mitologii greckiej założenie Aten związane jest z drzewem oliwnym. Legenda mówi, że mieszkańcy miasta powierzyli pierwszemu królowi Cécropowi zadanie nadania mu nazwy. Posejdon i Atena konkurowali, aby uzyskać ten przywilej.
Posejdon stworzył źródło wód słonych, które nie przypadło do gustu mieszkańcom. Atena natomiast sprawiła, że „pierwsze drzewo oliwne” zakwitło obok źródła Posejdona. Cécrope poparł Atenę, a miasto nazwano na jej cześć. To pierwsze drzewo oliwne było czczone na Akropolu.
Homer nazwał owoc drzewka oliwnego „płynnym złotem”, uważając go za jeden ze skarbów Morza Śródziemnego. Uczestnicy Olimpiad czasów starożytnych smarowali się oliwą, by chronić ciało przed słońcem, upałem i upadkami.
Oliwa z oliwek w Imperium Rzymskim
Rzymianie przejęli zwyczaje, tradycje i techniki od starożytnych Greków, w tym wiedzę o uprawie drzew oliwnych i produkcji oliwy. Oliwa z oliwek, razem z winem i chlebem, stała się niezbędnym elementem gospodarki, a Imperium Rzymskie stało się jednym z głównych eksporterów płynnego złota.
Ekspansje terytorialne i wojskowe Imperium Rzymskiego umożliwiły jego rozszerzenie na liczne regiony. Udoskonalili transport i uprawę oliwy, korzystając z młynów napędzanych przez zwierzęta, co zwiększało wydajność. Do handlu oliwą używano amfor.
Oliwa z oliwek była ważnym składnikiem kuchni tamtych czasów, a rzymski gastronom Apicius wspominał o ponad 300 przepisach, w których używano oliwy. Wykorzystywano ją również jako paliwo do oświetlenia, w kosmetyce, jako perfumy i maści, a także jako środek nawilżający ciało, do leczenia ran, wrzodów, obniżania gorączki czy łagodzenia kolki, między innymi.
Początki oliwy z oliwek w Hiszpanii
To w czasach Imperium Rzymskiego produkcja, handel i konsumpcja oliwy z oliwek osiągnęły swój szczyt rozwoju. Z rzymską okupacją Hiszpanii, produkcja oliwy rozszerzyła się na te tereny.
Mimo to, uprawa drzew oliwnych została wprowadzona do Hiszpanii przez Fenicjan i Greków, lecz bez wątpienia z przybyciem Imperium Rzymskiego zyskała na znaczeniu. Była to jedna z najlepiej ocenianych oliw tamtych czasów, dlatego miliony naczyń z oliwą były eksportowane z Hiszpanii do reszty Imperium.
W Średniowieczu
Średniowiecze przyniosło upadek produkcji oliwy z oliwek, uznawanej za produkt luksusowy. Dodatkowo, przypominała ona zwyczaje rzymskie, które były pogardzane przez najeźdźców, co sprawiało, że była dostępna tylko dla wyższych klas społecznych.
W średniowiecznej Europie to zakony religijne przejęły kontrolę nad produkcją oliwy, nadając jej liturgiczne zastosowania, używając jej do lamp oświetlających ołtarze w kościołach tamtych czasów.
Rewolucje technologiczne Nowoczesności
Rewolucje technologiczne XIX i XX wieku poprawiły techniki uprawy, zbioru i dystrybucji, ale wynalezienie nowych metod oświetleniowych doprowadziło do spadku światowego zapotrzebowania na oliwę z oliwek.
Oliwa z oliwek dzisiaj
Produkcja oliwy z oliwek na świecie koncentruje się głównie w regionach śródziemnomorskich, a Hiszpania znajduje się na czele rankingu producentów tego płynnego złota. W ten sposób Unia Europejska jest głównym eksporterem tego soku z oliwek na zewnątrz, a jej kraje są także jego największymi konsumentami.
Oliwa z oliwek stała się nieodzownym składnikiem kuchni. Dieta śródziemnomorska została uznana przez UNESCO za Dziedzictwo Ludzkości. To sprawiło, że popyt na tę roślinną oliwę wzrósł, nie tylko ze względu na jej niesamowity smak, ale także z powodu licznych właściwości i korzyści zdrowotnych.
Przyszłość oliwy z oliwek extra virgin (EVOO)
Obecność i przyszłość oliwy z oliwek extra virgin (EVOO), prawdziwego skarbu gastronomii, jest równie stabilna i pewna jak jej właściwości. Przyszłość tkwi w utrzymaniu starożytnych technik z zastosowaniem nowoczesnych technologii i eksplorowaniu wszystkich możliwych form komercjalizacji.
W Aceite del Campo promujemy kulturę oliwy z oliwek extra virgin jako produktu Gourmet, który powinien być pielęgnowany i degustowany jak dobre wino.
